Allergie of intolerantie

Allergie of intolerantie?
Ik heb gemerkt dat veel mensen deze termen door elkaar heen gebruiken dus het leek me een goed onderwerp om een blog over te schrijven. Dit blog gaat dan ook over de verschillen tussen een voedselallergie en een voedingsintolerantie.

In het kort:

  • Bij een allergie maakt het immuunsysteem van het lichaam antistoffen tegen lichaamsvreemde stoffen die helemaal niet schadelijk hoeven te zijn.
    Een bekend voorbeeld is een pinda allergie.
  • Bij een intolerantie krijg je vanaf een bepaalde hoeveelheid last van een stof, maar reageert het immuunsysteem niet.
    Een bekend voorbeeld is lactose intolerantie.

Wat is een voedselallergie?

Bij een allergie reageert het immuunsysteem van het lichaam op een stof zoals het dit zou doen bij een ziekteverwekker of een ontsteking.

Oorzaken

Er zijn verscheidende oorzaken voor een allergie, maar in veel gevallen weten ze de exacte oorzaak niet. De volgende factoren kunnen meespelen: erfelijkheid, een te goede hygiëne en een Westers dieet met veel ultrabewerkt voedsel.

Er zijn 4 types allergische reacties:

  • Type I: bij dit type allergie (ook wel bekend als IgE-gemediëerde of IgE-afhankelijke allergie) zijn de IgE antilichamen betrokken. Dit is een allergie die bij herhaaldelijke blootstelling steeds erger wordt. Zodra de allergie aanwezig is, is de reactie bijna direct.
  • Type II: bij dit type allergie (ook wel bekend als cytotoxische reactie) zorgen de IgG of IgM antilichamen ervoor dat cellen of weefsel afgebroken worden. Bij een bloedtransfusie met het verkeerde bloed zullen rode bloedcellen zullen gaan samenklonteren en wat dodelijk kan zijn. Het kan ook een allergische reactie op een medicijn zijn.
  • Type III: bij dit type allergie (beter bekend als immuuncomplex-ziekte) reageren de antilichamen door een complex te vormen wat neerslaat op het weefsel en hier ontstekingen veroorzaakt. De reactie kan 2-72 uur duren.
  • Type IV: bij dit type allergie (beter bekend als gemediëerde allergie) reageren de T-cellen wat weefselschade en ontsteking kan veroorzaken.

Type 1,3 en 4 kunnen een voedselallergie zijn.
Met behulp van bloedonderzoek, allergietesten, een provocatietest en een eliminatiedieet (door een diëtist) kan worden vastgesteld welke allergie er aanwezig is.

De meest voorkomende symptomen van een voedselallergie

  • acne
  • ademhalingsmoeilijkheden
  • anafylactische shock
  • artritis
  • astma
  • blaasontsteking
  • buikklachten zoals krampen, buikpijn, misselijkheid en een opgeblazen gevoel
  • chronische hoest/verkoudheid/verstopte voorhoofdsholten
  • diarree
  • dikke darmontsteking/colitis
  • duizeligheid
  • huidklachten zoals jeuk, een rode huid, eczeem en galbulten
  • hoofdpijn
  • jeuk in mond en neus
  • maagpijn of -krampen
  • migraine
  • misselijkheid/braken
  • oog problemen zoals droogheid, tranen en jeuk
  • slikklachten
  • stemmingswisselingen
  • vocht vasthouden
  • zuurbranden

De meest voorkomende voedsel allergenen worden dikgedrukt op de ingrediëntenlijst van voedingsmiddelen.
Dit zijn: ei, gluten bevattende granen (zoals tarwe, spelt, rogge en gerst), melk en lactose, mosterd, noten (zoals amandelen, hazelnoten, walnoten, cashewnoten, pecannoten, paranoten, pistachenoten, macadamianoten), pinda, schaaldieren, selderij, sesamzaad, soja, sulfiet, lupine, vis en weekdieren.

Soms kom je de volgende termen tegen: “kan sporen bevatten van”  en “geproduceerd in een fabriek waar ook ….. verwerkt worden”. Dit betekend dat het allergeen niet in het voedingsmiddel zelf zit, maar dat de machines in de fabriek waar het gemaakt wordt er mee in aanraking zouden kunnen komen. Mensen met een extreme allergie kunnen hier al op reageren, maar de fabrikant dekt zichzelf natuurlijk ook zo in.

Wil je meer leren over voeding en ingrediëntenlijsten? Maak eens een afspraak voor een Voedingsconsult.

Kruisallergie.

Er bestaat ook nog de kruisallergie en mensen met een pollenallergie of latexallergie hebben vaak een allergie voor bepaalde fruitsoorten, groenten of noten. Dit noemen we ‘kruisreactie’.
Het immuunsysteem kan soms geen onderscheid maken tussen de eiwitten die ze bevatten, omdat deze erg op elkaar lijken.
Dit kan tussen voedingsmiddelen zijn, maar ook tussen voedingsmiddelen en pollen en/of tussen voedingsmiddelen en latex.
Bijvoorbeeld: het appelallergeen lijkt zoveel op het allergeen van de berk dat de allergische persoon niet alleen op de berk reageert, maar ook op de appel.
70 procent van de voedselallergieën zijn in verband te brengen met pollen (paraberksyndroom) en de meest voorkomende klacht hierbij is tinteling en irritatie van mond, keel en ogen. Dit heet het Oraal Allergie Syndroom (O.A.S.).
Door de voedingsmiddelen waar je op reageert te verhitten worden de eiwitten afgebroken en dat is de reden dat velen vaak wel appeltaart of appelmoes kunnen eten, maar geen rauwe appel. Of wel pindakaas, maar geen pinda’s.
Door voedsel waar je op reageert kort te verhitten in de magnetron of oven helpt hier vaak bij, maar de één is gevoeliger dan de ander.
Test het dan ook alleen uit als je hooikoortspillen in huis hebt zodat je de mogelijke reactie er sneller mee kan verminderen. Over het algemeen wordt deze na een uur al minder en je mond goed spoelen met water kan het ook versnellen.

Voorbeelden van kruisallergieën zijn: 

  • Berk: appel, hazelnoot, wortel, aardappel, selderij, kers, peer, walnoot.
  • Bijvoet: selderij, wortel, venkel, peterselie, koriander, mosterd.
  • Gras: aardappel, tomaat, tarwe, pinda.
  • Koemelk: geitenmelk, schapenmelk, rundvlees.
  • Pinda: boomnoten, soja bonen, groene bonen, groene erwten, linzen, lupine.
  • Linzen: soja, pinda.
  • Latex: banaan, avocado, kiwi, kastanje, papaja, vijgen, aardappel, tomaat.
  • Nikkel: chocolade, drop, noten, peulvruchten en volkorenproducten.
  • Varkensvlees: kat.

Wat is een voedingsintolerantie?

Bij een intolerantie reageert het lichaam ook op een stof, maar is het immuunsysteem hier niet bij betrokken.
Dit kan stofwisselingsklachten geven en zelfs vergelijkbare symptomen als van een voedselallergie.

Oorzaken

Er zijn verscheidende oorzaken voor een intolerantie. Zo kan iemand te weinig van een bepaalde enzym aanmaken of zelfs helemaal missen (denk aan het enzym lactase wat lactose afbreekt), kan iemand gevoelig zijn voor bepaalde natuurlijke of chemische stoffen (denk aan fenylethylamine en gluten of bepaalde voedingsadditieven zoals kleurstoffen), maar kan het ook psychisch zijn (denk aan mensen die denken dat ze geen gluten kunnen eten, maar wel probleemloos speltbrood kunnen eten [die boordevol zit met gluten]).
Bij mensen met darmproblemen (zoals bijvoorbeeld PDS of IBD) is de darmfunctie hiernaast vaak niet optimaal en kunnen de darmen niet alles even goed verteren waardoor ze al snel intolerantie klachten krijgen.

Als er een intolerantie wordt vermoed, word er soms eerst een een voedselallergie uitgesloten met de bovengenoemde testen. Verder zijn er speciale intolerantie testen om te bepalen waar de tolerantiegrens ligt (ook wel bekend als de tolerantiedrempel).
Hoeveel dit is verschilt per persoon. Zo kan de 1 bijvoorbeeld een glas melk drinken en heeft de ander al last van 1 slokje of gaat 1 boterham goed, maar zorgen 2 voor klachten.
Sta er ook bij stil dat je intolerantie klachten zich soms pas tot wel 3 dagen na die maaltijd kunnen uiten.

Ga langs je huisarts als je vermoed dat je een allergie of intolerantie hebt en ga niet zelf zomaar voedingsmiddelen uitsluiten. Je hebt namelijk snel kans op voedingsstoffen tekorten.
Bij een intolerantie kan het FODMAP dieet onder begeleiding van een FODMAP diëtist helpen om erachter te komen waar je last van krijgt en als je een allergie hebt, dan kan een diëtist je natuurlijk helemaal het beste begeleiden.
Zo leer je precies waar je op moet letten en wat je ter vervanging kunt nemen.

Ga je op vakantie? Het Voedingscentrum heeft een makkelijke lijst gemaakt met de meest voorkomende woorden: Op vakantie met een voedselallergie of voedingsintolerantie.

 

 

Bananenijs

bananen-ijsVan alle recepten die ik heb, is dit toch wel de simpelste en tegelijkertijd de meest veelzijdige. Het recept zelf heeft namelijk maar 1 ingrediënt en je kan er zelf aan toevoegen wat je lekker vind.

Ik vind het een heerlijke vervanging van roomijs en doordat bananen van nature al erg zoet zijn, heb je niet eens suiker nodig.
Het is trouwens een ideaal toetje voor mensen met allergieën.

De bereidingstijd is 5-35 min.
Het bevat ongeveer 100 calorieën per banaan + wat je er zelf nog aan toevoegt.

Ingrediënten

  • 1 of meerdere bevroren bananen
  • Wat je lekker vind. Ik had deze keer alleen wat gerapste kokos toegevoegd. De volgende ingrediënten zijn ook erg lekker: stukjes noot, cacaopoeder, pindakaas en ander fruit zoals aardbeien, frambozen en bosbessen.

Laat de bevroren bananen een half uurtje ontdooien of zet ze 1-2 minuten in de magnetron totdat ze een klein beetje ontdooit zijn.
Mix of blend ze romig met een staafmixer of blender.
Besprenkel of vermeng ze met je overige ingrediënten.

Gluten

Gluten, samen met tarwe, staan nu al jaren in de schijnwerpers. De 1 zegt dat het gif is en de ander ziet het probleem niet zo. Zelf sta ik in het midden. Voor de 1 is het namelijk haast gif, maar voor de meerderheid is het totaal geen probleem. Het past ook uitstekend in een gezond eetpatroon, zolang je er niet gevoelig voor bent.
Om wat meer duidelijkheid te scheppen over wat het probleem van gluten en tarwe kan zijn, heb ik besloten dit blog te schrijven.

Gluten, wat lijm betekend in het Latijns, is een groep eiwitten die, net zoals zetmeel, worden aangetroffen in het meelkern (vaak aangeduid als endosperm) van granen. Gluten is het reservevoedsel van de graankorrel en wordt onderverdeeld in 2 groepen:

  1. Glutenine
  2. Gliadine

Gliadine is het eiwit dat zorgt voor de problemen bij coeliakie en glutengevoeligheid. Granen zoals rijst, haver, mais en teff bevatten hier te weinig van om voor problemen te zorgen en worden hierdoor vaak aangeduid als glutenvrij.
Gliadine en glutenine zorgen voor de elasticiteit en stevigheid van de producten en zorgt er ook voor dat brood goed kan rijzen.

Gluten=gif?

Voor mensen met de ziekte coeliakie is het haast gif, omdat ze er een auto-immuunreactie op krijgen. De darmvlokken en darmwand raken bij deze mensen beschadigd, met onder andere buikklachten en voedingsstoffentekort als gevolg.
Door gluten volledig te vermijden, verdwijnen de meerderheid van de symptomen.
Veelvoorkomende symptomen van coeliakie zijn: aanhoudende diarree of juist verstopping, stinkende en vettige ontlasting, een opgezette buik, een “vol” gevoel,  buikpijn (vaak zeurende pijn en/of steken), overgeven en verminderde eetlust.
Symptomen van voedingsstoffentekort zijn: gewichtsverlies en ondergewicht, bloedarmoede, vermoeidheid, depressiviteit, humeurigheid, onvruchtbaarheid, botontkalking en je ziek voelen. Kinderen kunnen ook een verminderde lengtegroei en een verlate puberteit krijgen.
Ga naar de dokter als je vermoed dat je coeliakie hebt. Met behulp van een bloedtest kan dan gekeken worden of je coeliakie, en misschien zelfs een voedingsstoffentekort, hebt. 1 op de 200 mensen hebben er last van.
Als coeliakie uitgesloten is, dan kan het ook zijn dat je een glutenallergie hebt, glutengevoelig bent of last hebt van een tarweallergie.

Glutenallergie: naast producten met gluten, moeten mensen met een glutenallergie ook de zogenaamde ‘glutenvrije’ granen (teff, rijst, mais, haver) vermijden. Deze bevatten namelijk wel gluten die een allergische reactie kunnen oproepen, maar niet de gluten die problemen geven bij coeliakie.

Glutengevoeligheid (glutensensitiviteit): dit is een verouderde term waarbij veel klachten overeen komen met coeliakie, maar met negatieve test resultaten. Uit nieuw onderzoek blijkt dat het vaak niet zozeer de gluten, maar andere stofjes, genaamd FODMAPS zijn. 1 op de 3 mensen met PDS hebben er last van. Een gedeeltelijk glutenarm dieet is hierbij aan te raden, omdat onder andere tarwe, gerst en rogge deze bevatten. Hier kan je meer lezen over FODMAPS.
Zuurdesem varianten van deze granen kunnen echter een goede vervanger zijn doordat het zuurdesem proces ervoor zorgt dat de FODMAPS afnemen. Dit doet helaas niks voor de gluten dus let hierop als je coeliakie of een allergie hebt.

Tarweallergie: een tarweallergie kan ook vergelijkbare symptomen geven. De stoffen die in tarwe zitten zorgen echter voor een allergische reactie en niet de gluten.

Wat bevat gluten?

Gluten zijn lastig te vermijden en het is belangrijk om altijd het etiket te controleren als er niet op staat dat het glutenvrij is.
In de volgende producten zit het in ieder geval wel:

  • tarwe
  • griesmeel
  • couscous
  • bulgur
  • graankiemen
  • graankorrels
  • seitan
  • graanvlokken
  • rogge
  • gerst
  • mout
  • gort
  • gerstemoutbloem
  • parelgort
  • grutten
  • spelt (wilde-/oertarwe)
  • kamut
  • triticale (=kruising tussen tarwe en rogge)

Als je coeliakie hebt, moet je ook oppassen voor haver en boekweit waar niet op staat dat het glutenvrij is. Deze kunnen tijdens het verwerkingsproces namelijk besmet worden met andere granen.
Kijk ook uit voor zetmeel en gemodificeerd zetmeel. Dit kan namelijk gedeeltelijk van een glutenbevattend graan worden gemaakt.

Wat is glutenvrij?

Gluten komen niet voor in pure producten zoals 100% vlees, eieren, vis, gevogelte, groente, fruit, noten, zaden, peulvruchten, olie en boter. Hiernaast zijn er veel glutenvrije producten te koop zoals glutenvrij brood en koek. Let er alleen op dat veel glutenvrije producten veel toegevoegde suikers, vetten en zout bevatten en daardoor erg dikmakend zijn. Je kan hierdoor beter gaan voor producten die van nature glutenvrij zijn.
De volgende granen en bindmiddelen zijn veilig voor mensen met coeliakie, glutengevoeligheid en tarweallergie:

  • (zilvervlies)rijst
  • mihoen
  • maïs
  • boekweit
  • aardappel
  • quinoa
  • soja
  • amaranth
  • gierst
  • guarpitmeel
  • tapioca(meel)
  • cassave
  • arrowroot
  • agar-agar
  • johannesbroodboompitmeel
  • gelatine
  • sago
  • xanthaangom
  • fabrieksmatig glutenvrij gemaakte meelsoorten

Zoals je ziet kunnen gluten voor veel problemen zorgen, maar ga liever niet zelf dokteren als je vermoed dat je er last van hebt. Zorg er eerst voor dat ernstige dingen, zoals bijvoorbeeld coeliakie en darmkanker, zijn uitgesloten voordat je besluit om glutenvrij te gaan eten. Glutenbevattende granen zijn namelijk goede bronnen van voedingsstoffen en vezels en je moet oppassen voor tekorten.

Het probleem met tarwe.

Tarwe is een graan dat door de eeuwen heen zeer gespecialiseerd geteeld is, zodat het steeds goedkoper werd om te verbouwen en voor steeds beter brood en een hogere opbrengst zorgde. Dit is natuurlijk erg fijn voor boeren, voedselproducenten en bakkers, maar problematisch voor mensen die er gevoelig voor zijn. Door het gespecialiseerde telen is het glutenpercentage namelijk steeds hoger is geworden.

Volgens sommige bronnen is hiernaast het probleem van tarwe dat de hoeveelheid vitamines en mineralen door de jaren heen sterk verminderd is door het teelproces. Er zijn echter teveel tegenstrijdige onderzoeksresultaten om hier wat zinnigs over te zeggen.

Tarwe bevat fytinezuur. Dit zuur beschermd de plant tegen vijanden.
Als je hier heel veel van eet zou het de darmwand kunnen beschadigen en voor problemen zorgen. Doordat het relatief goedkoop is, wordt het vaak in voedsel gebruikt als toevoeging. Zo is het een goed verdikkingsmiddel en vulstof. En dit is nu het grote probleem van tarwe: je komt het in zoveel producten tegen dat je er makkelijk teveel van binnenkrijgt. Kijk maar eens naar een redelijke standaard dag: brood als ontbijt en lunch, tussendoor een koekje en ’s avonds lekkere volkoren pasta. Dit is allemaal van tarwe gemaakt en TEveel is nooit goed, zelfs niet als het om een volkoren en verder gezond product zoals tarwe gaat.
Tarwe kan met mate uitstekend gegeten worden, maar variatie is hier uiteraard weer het belangrijkste en ik adviseer mensen dan ook om af en toe eens wat anders te proberen. Zo kan je ook eens speltbrood proberen, wat vaker roggebrood eten en bijvoorbeeld quinoa of (glutenvrije) havermout als ontbijt nemen. Door de quinoa of havermout te combineren met zaden, noten en/of fruit heb je telkens weer wat nieuws en lekker veel variatie.

Luister ook naar: Granen en graanproducten